| abstract | - Hiel Johann Martin Schleyer (primo te "Martin Schleyer"; el "Johann" päläükon poso), datuval Volapüka ä Cifal balid Volapükamufa bevünetik, pämotom tü 1831 yulul 18 in Oberlauda, ed ädeadom tü 1912 gustul 16 in Konstanz (Deutän), sodas erivom lifüpi benedik yelas 81. Äbinom son kilid letidana: Johann Philipp Schleyer in Oberlauda. Ven älabom lifayelis lul, äprimom ad golön lü jul. Pals omik no idesinons ad koedön studön omi, ab ziom omik: letidan in Königheim, ätidom ome de lifayel 11id jü 15id oma latini. Pos atos ävisitom gümnadi in Tauberbischofsheim e täno lükioni in Karlsruhe. De 1852 jü 1855 ästudom in niver tö Freiburg Godavi, pükavi, filosopi, jenavi e sanavi. De 1855 jü 1856 ävisitom seminari in St. Peter. Is äsufom tü 1856 gustul 5 kultasaludükami. Pos atos päcälom in Sinzheim, Baden-Baden, Kronau, Wertheim e lätiküno as pädan in Meßkirch, Krumbach (adelo topadiläd di Sauldorf), Litzelstetten (adelo topadiläd di Konstanz) e su nisul Maineän. Du lif vobafulik oka ekanom tuvön timi ad studön pükis e dialegis 88 difikis, ed ad pläyön degtelati musigömas. Ön jäfüd relik elautom mödikosi. Äbejäfom i poedavi, ed äpübom dü lunüp timapenädi: Sionsharfe. Pädan Schleyer noe äbinom nolan gretik, abi menaflen nobik. Bevü utans, kels äbegons yufi omik, nek äbinon, kel nentrodo ädegolon. Ad dasev meritabas omik kol glüg katulik papal Leo XIII äcälom omi ün 1894 klänakamerani.mitt El Schleyer edagetom patiko sevädi valemik dub lifavobod okik: Volapük. Nem oma nelivoviko petanon len jenav volapüka-fomäloda. Ebinom ga utan, kel evobädom tuvedi läbüköl volapüka-säkäda, kel dü tumyels lätik ijäfükon nolavanefi. Tü 1879 mäzul 31, pos neit nenslipik, ün kel ätikom lölöfiko dö mistads e döfs valasotiks tima omik, süpo älogom tiko siti lölik volapüka. Tik dö yufapük valemik no äbinon nekösömik pö om. Bi peneds ömik pädänanas omik röletanes onsik in Merop no ärivons ladetis oksik, bi ladets at no pipenons ma lotograf Linglänik ab ma Deutänik, pö om tik äsüikon ad fomön se lepüks: Deutänapük, Linglänapük, Fransänapük, Litaliyänapük e Rusänapük pükasetrati seimasotik, kele ävilom givön nemi "Völkerdolmetsch" (= netanätäpretian). Bi tonats pükas difik ye papronons ön mod mu distikün, äfomom büiko, büä ad primön stuki püka okik, "volalafabi", me kel püks dabinöl valik ökanonsöv papenön me pron e lotograf fümiks ä leigafomiks. Volalafabi at, kel pilemekon tü 1878 yanul 18, Schleyer äsedom cifefes niveras Yuropik valik, potakongrede in Paris, büre bevünetik volapotakluba in Bern e pösodes mu cädikes anikes. Lafab at valemo pälasumon gudiko. Pos benosek at tik dö yufapük valemik no plu älüvon omi, e ven ün neit galiko pilifädöl ela 1879 sit lölik kleiliko ädabinon in tik okik, äprimom sunädo vobodi, pö kelos pükisev gretik oma klüliko äfruton omi gudiko. Ya ün mayul in lägivot nüma: 35 ela Sionsharfe el Entwurf einer Weltsprache und Weltgrammatik für die Gebildeten aller Völker der Erde (Disin volapüka e volagramata pro kulivans netas valik tala) äpubon, ed ün 1880 lä C. Tappen in Sigmaringen el Volapük-Grammatik (= Gramat Volapüka) balid. Pub Volapüka di Schleyer äsüükon valöpo stuni, pato in sogods tidanas. Do primo pilasumon ko mikonfid, äkulon aiplu oke vegi da vol, sodas ünü yels nemödik ikonkeron voli lölik. De 1881 yanul 1 calabled Volapüka äpubon ko tiäd: Volapükabled (lezenodik). Timapenäd at edabinon jü fin ela 1908. Nu Volapükamuf äprogedon me buns gretik. In tops mödik spikäds päjenükons, e klubs päfünons, du in delagaseds e timapenäds laiduliko yegeds dö Volapük äpubons. Ün 1884 de d. 25id jü 28id gustula Volapükakongred balid päjenükon in Friedrichshafen e telid ün 1887 de d. 6id jü 9id gustula in München. Pö kongred telid at Volapükakadäm pädabinükon, kela dilekan Schleyer ävedom. Stid at kludo nu dabinon dü tumyel ebo lafik. Volapükakongred kilid päjenükon ün 1889 de d. 19id jü 21id gustula in Paris dilekü Prof. A. Kerckhoffs. Kongred at ye neai pelobülon fa Schleyer, e leigiko neai sluds, kels pelonülons pö on. Kongred at edämükon mu vemiküno Volapükamufi. Sekü meug nerekosilovik Volapükanas, kels äzüpons eli Kerckhoffs, ed ut ela Schleyer, kel ästadom vero taiko, slit ädavedon, kel niludiko ikanonöv pevitön dub meug blegälikum paletas bofik. Nu alan ädunon ma ced lönik oka, ed älüblinon nesekidiko de od votükamis ini Volapük, äkodölo dub atos, das baläd ämoikon, e mödikans ädeflekons okis de Volapük. Palet ela Kerckhoffs no ädemon protestis fa Schleyer, ed äfövon vobodi kadäma, ko Kerckhoffs as dilekan, me nem: Kadem (= Kadäm) bevünetik Volapüka. Ün 1893, hiel W. Rosenberger in Petrograd ävedom dilekan kadäma. Sumätöfü cifam oma el Idiom neutral pästukon e pälasumon as yufapük valemik. Sirkülapenäds ye äblebons pelautöls in Volapük jü 1898, ün yel kelik dilek pälovesumon fa hiel M. A. F. Holmes in Macedon, in Lamerikän. Sumätöfü cifam oma kadäm ägeton nemi Akademi internasional de Lingu universal (Kadäm bevünetik valemapüka). Ün 1909 Prof. G. Peano in Torino ävedom dilekan kadäma, kel änüdugom eli Latino sine flexione (ü Interlingua) asä püki kadäma, e tanamü atos äfeablunedom kadämi ad el Academia pro Interlingua (Kadäm pro el Interlingua). Volapükakadäm fa Schleyer pedasevöl nog ai dabinon. Tü 1910 dekul 3 el Schleyer it äcalom eli Prof. Dr. Albert Sleumer in Bochum, nu in Bad Godesberg (adelo topadiläd di Bonn), fovani oka, kel kludo sekü büad at binom de 1912 gustul 16, deadamadel ela Schleyer, cifal Volapükanefa ä dilekan kadäma Volapüka. Pos pub Volapüka äkleilikos lü alan, ön mod vio balugik mekavapük ökanonöv pastukön. No binos kluo milag, das pos Volapük di ,Schleyer' mödikans äsenälons vokedi ad datikön yufapükis nulik. Somo äpubons b.v.: Idiom Neutral, Esperanto, Nov-Esperanto, Ido, Mondolingvo, Lingu internasional, Myrana, Nov-Latin, lengua catolica, Interlingua (Latino sine flexione), Occidental, Ro, Romanal, Novial, Internasional, e r., de kels atimo, Esperanto, Ido, Occidental, Novial, Interlingua, Ro' e Volapük komipons ad dagetön buami. No bal yufapükas votik ye kanon pleidülön dö mödikums blaug, kurat, bref, livät tefü vödipladam in set, e kalad neudik ka Volapük. Du zuo no daloy glömön, das Volapük as yufapük geböfik balid i labon gitätis bäldikün. Volapük elifädon gloratimi yelas zao deglulas, ün tim kelik timapenäds zao 90 e lebuks mödadilo smaliks plu 800 epubons. Ed if feits mifätik ün pasetatim no ijenonsöv, täno Volapük mu fümiko üprogedonöv vemo mödikumo, e mög übinonöv vemo gretik, das ya valöpo pülasumonöv asä kosädamedöm bevünetik balik. Nu Volapük muton duinön komipi fikulik ta mätedans valik oka ad labülön dönu pladi, keli ilabon seimanaedo, ed ad kel demü patöfs süperik oka nog ai labon gitäti. Gol, keli Volapükamuf edunon pos kongred kilid, ebiedälükon vemo lifayelis lätik ela Schleyer. Ko biedäl ai äspikom dö kevob nemödik, keli ädalom dagetön pro lifavobod oka. El Schleyer kludo no plu edalom küpön, das ün atim dönu nitedäl mödikum pajonülon pro Volapük oma, e das ba seimna ga tim okömon, das dönu olasumoy divi, keli emojedoy so lindifiko. Ab üf atos no obinonöv soik, ga meritab gretikün ela Schleyer ebleibon binön, das om: pädan romakatulik balugik de ,Litzelstetten' ebinom kulan in jäfüd volapükas. Tü 1914 prilul 23 mebaston päpladon fa cifal Albert Sleumer ini föfafasad doma len Schottenstraße nüm: 37 in Konstanz, kö Schleyer ilifädom lifayelis lätik oka. Tü 1931 yulul 26 fo motedadom ela Schleyer in Oberlauda mebalezäl gretik päzelon ad mebön motedayelami tumid oma, pö kel num gretik lestimanas ela Schleyer ekompenon.
|
