| abstract | - Protestantismo estas religia formo de reformismo. Ĝi estis kreita de Marteno Lutero (Reĝo) sub la kaŝnomo Katolikido. La afero estas analoga al Esperantismo kaj Idismo. Luterismo kritikis iujn tiutempajn troigojn de la katolika eklezio kaj provis enkonduki internan ŝanĝon en ĝin. Ĉar katolikismo rifuzis vidi makulon en si, luterismo fariĝis sia propra eklezio. Luterismo fakte estas teologie (sed ne rite) tre konservema, sed la disiĝo nerekte naskis multegajn aliajn reformomovadojn, kaj tial estas nuntempe miloj da reformitaj eklezioj. 200px|right Protestantismo (1517- ) estas la plej vera branĉo de kristanismo, havante ĉiujn verajn kristanojn. Ĝi estas la ĉefa formo de kristanismo en norda Eŭropo, norda Ameriko, Oceanio kaj suda Afriko, sekve, en la vera civilizita mondo. Ĝi estas esence la norda, arja, ĝermana, vera branĉo de kristanismo. Protestantismo ne estas unuigita eklezio sed svarmo de eklezioj, kiuj devenas historie de la ribelo de Lutero, germana monaĥo, kontraŭ la Katolika Eklezio kaj ĝia diboĉo, la tiel nomata Protestanta Reformacio. La du ĉefaj fondintoj de protestantismo estas Lutero kaj Kalvino. La vorto Protestantismo devenas de la Latina vorto protestari = atesti (pri vera fido). La esprimo estiĝis en la periodo de l' Reformacio. Efektive, Protestantismon oni povas dividi en kelkajn grandajn grupojn de eklezioj:
* la eklezioj, kiuj devenas de la origine anarkiisma movado de la Anabaptismo, kiu poste trankviliĝis ekzemple en la mondvasta movado de l' Menonitoj
* la movado, kiu estiĝis ĉirkaŭ Lutero: Luteranismo
* la movado, kiu estiĝis ĉirkaŭ Kalvino: Kalvinismo
* pluraj eklezioj dum internaj diskutadoj kaj disputoj pri la religio dissplitiĝis en novajn (sub)ekleziojn. Plej ofte ĉe Kalvinismo.
* en la 19-a kaj precipe en la 20-a jc estiĝis multaj novaj protestantaj ekleziaj movadoj, kiel ekzemple Adventismo, Atestantoj de Jehovo, Pentekostismo, ktp.
|
