| abstract | - Zijn eerste grote studie is Bavianen en Slijkgeuzen waarin hij schrijft over de kerk en het kerkvolk ten tijde van Maurits en Van Oldenbarnevelt. In deze studie weet Van Deursen bepaalde ingesleten vooroordelen over het begin van de 17e eeuw te weerleggen. Onder andere de gedachte dat het bij de remonstrantse twisten zou gaan om sociale tegenstellingen (onder andere gesteld door Jan Romein) weet hij vanuit de bronnen te weerleggen. Het is aannemelijk dat de remonstranten en contra-remonstranten hun aanhang min of meer gelijkelijk hebben gerekruteerd uit de lagere sociale klassen. De remonstrantse twisten liepen dwars door de hele samenleving heen. Ook weet hij vanuit de bronnen aannemelijk te maken dat het in de remonstrantse twisten niet ging om een conflict tussen predikanten en geleerden, zoals onder andere door Willem Gerard Brill, John Lothrop Motley, P.J. Blok en Pieter Geyl was gesteld. De 17e eeuwers waren religieus denkende mensen en hadden goed in de gaten waar het in deze twist over ging. Religie drukte een onmiskenbaar stempel op de 17e-eeuwse samenleving. De bronnen (brieven, dagboeken en acta) laten zien dat de gewone mensen wel degelijk in staat waren om de theologische vragen die aan de orde waren, te doorzien. De tweede grote studie van Van Deursen is Mensen van klein vermogen: het kopergeld van de Gouden Eeuw. Het geeft een dwarsdoorsnede van de 17e eeuwse Nederlandse samenleving vanuit de belevingswereld van de gewone man. Het laat zien hoe de mensen toen dachten en leefden. Dit boek behandelt het dagelijks brood, de volkscultuur, de relatie volk en overheid en ten slotte de religie. Van Deursen maakt de grote en dominerende invloed van de religie in het dagelijkse doen en laten duidelijk. Ook in zijn omvangrijke studie Een dorp in de polder, een boek over het dagelijkse leven en de gewone mensen in het 17e-eeuwse Graft, geeft een beeld van het leven in de 17e eeuw, maar dan op de schaal van een dorpssamenleving. Een van zijn latere studies is Maurits van Nassau: de winnaar die faalde. Opmerkelijk in deze studie is dat Van Deursen weet aannemelijk te maken dat Johan van Oldenbarnevelt geen arminiaan was, maar dat de kern van het verschil met Prins Maurits ging over het karakter van de kerk in de 17e eeuw. Van Oldenbarnevelt stond, hoewel zelf geen aanhanger van Arminius, een plurale kerk voor. Maurits koos voor een calvinistische publieke kerk. Het conflict is op dit punt tussen deze beide mannen geëscaleerd. In De last van veel geluk geeft Van Deursen zijn visie op de Nederlandse Gouden Eeuw, waarvan hij zowel de lange aanloop als de vrij abrupte afloop beschrijft. In 2005 verscheen van de hand van Van Deursen Een hoeksteen in het verzuilde bestel. In dit boek, met ruim 500 pagina's, beschrijft hij de 125-jarige geschiedenis van de VU. Hij laat zien hoe de VU als gevolg van de levensbeschouwelijke veranderingen in het 20e-eeuwse Nederland is veranderd. De gereformeerde universiteit is nauwelijks nog een algemeen-christelijke universiteit te noemen. Verder heeft Van Deursen nog verschillende bundels met kleinere studies op zijn naam staan. Hij heeft voor Mensen van klein vermogen: het kopergeld van de Gouden Eeuw in 1983 de Dr. Wijnaendts Franckenprijs ontvangen.
|
