| abstract | - right|thumb|180px| [[Grafika:Grób Gabriela Narutowicza Katedra Św. Jana.JPG|right|thumb|180px|Grób Gabriela Narutowicza w podziemiach katedry św. Jana]] Gabriel Narutowicz (ur. 17 marca 1865 w Telszach, zm. 16 grudnia 1922 w Warszawie) – inżynier, polityk, pierwszy prezydent II Rzeczypospolitej Polskiej. Gabriel Narutowicz pochodził z rodziny inteligenckiej: ojciec – Jan Narutowicz – był sędzią sądu powiatowego, zaś matka – Wiktoria Szczepkowska-Narutowicz – była absolwentką filozofii. Brat Gabriela Narutowicza – Stanisław – obywatel litewski, był członkiem tymczasowego litewskiego parlamentu – Taryby. Narutowicz ukończył gimnazjum w Lipawie na Łotwie. Podjął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu, ale z powodu choroby został zmuszony do ich przerwania. Dużą część życia spędził w Szwajcarii, gdzie w latach 1887-1891 studiował na Politechnice w Zurychu. W 1885 roku przyjął obywatelstwo szwajcarskie. W 1895 r. objął stanowisko szefa sekcji regulacji Renu, następnie był zatrudniony w biurze technicznym Kursteinera. W 1907 roku został profesorem w katedrze budownictwa wodnego na Politechnice w Zurychu. We wrześniu 1919 r. na zaproszenie polskiego rządu przybył do kraju, gdzie aktywnie zaangażował się w odbudowę państwa polskiego. 23 czerwca 1920 objął tekę ministra robót publicznych w rządzie Władysława Grabskiego. 28 czerwca 1922 został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Artura Śliwińskiego. W wyborach w 1922 r. poparł Unię Narodowo-Państwową, związaną z Józefem Piłsudskim. W 1922 roku wysunięto jego kandydaturę na prezydenta, co było dla niego dużym zaskoczeniem. Początkowo zamierzał odmówić, jednak ostatecznie przyjął propozycję złożoną mu przez działaczy PSL Wyzwolenie. O wyborze Gabriela Narutowicza przesądziły głosy lewicy, mniejszości narodowych oraz PSL Piast, które wbrew oczekiwaniom w ostatniej turze głosowania, zamiast kandydata prawicy – Maurycego hr. Zamoyskiego, poparło Narutowicza. Funkcje prezydenta Gabriel Narutowicz pełnił jedynie przez pięć dni. Zaledwie kilka dni po objęciu urzędu, 16 grudnia o godzinie dwunastej, zginął w zamachu w gmachu "Zachęty", zastrzelony przez powiązanego z endecją fanatyka – malarza Eligiusza Niewiadomskiego. Śmierć prezydenta była wynikiem agresywnej krytyki wobec Narutowicza. Zabójca prezydenta uważany był za bohatera. Po skazaniu go na karę śmierci, część środowisk prawicowych zainicjowała kult jego osoby. Gabriel Narutowicz został pochowany w krypcie zaprojektowanej przez Mariana Lalewicza w podziemiach katedry św. Jana. Wystrój krypty wykonany został przez Bolesława Sypniewskiego.
|
